Veganizm ve Sağlık: Önde Gelen Kurumların Görüşleri

Vegan olmak herkes için sağlıklı mı? Vegan beslenme hamileler, bebekler, çocuklar veya her yaştan insan için uygun mu? Dünyanın önde gelen kurumlarının, vegan beslenme hakkındaki görüşleri…

Vegan olmak herkese uygun mu? Hamileyken vegan olunabilir mi? Çocuklar için veganlık sağlıklı mı? Vegan olmayı düşünen birçok kişinin aklına gelmesi şaşırtıcı olmayan sorulardan bazıları.

Veganlığın her yaşa uygun olmadığı, çocukların, bebeklerin, hamile kadınların vegan olmasının sağlıksız olduğu, bilimsel kaynaklara dayandırılmayan ana akım medya haberlerinde ya da temelsiz sosyal medya yorumlarında sıkça ileri sürülen iddialar.

Düzenli bir vegan beslenmenin hamileler, bebekler, çocuklar, ergenlik dönemindeki bireyler, yaşlılar ve sporcular dahil hayatın her döneminden, her yaştan bireye uygun sağlıklı bir yaşam biçimi olduğu, dünyanın konuya dair önde gelen birçok kuruluşunun hemfikir olduğu bir görüş.

Beslenme hakkındaki en uzman kabul edilen diyetisyen birlikleri, çeşitli ülkelerin beslenme üzerine tavsiyeler sunan bakanlık seviyesi kurumları, bu görüşlerini akademik çalışmalara dayandırarak sunuyor. Bu yazının devamında ilgili kurum açıklamalarını, kaynaklarıyla birlikte bulabilirsiniz.

· Peki veganlık 'daha mı' sağlıklı?

Öncelikle bu soru, veganizmin felsefesiyle doğrudan alakalı değil. Hayvanların maruz kaldığı sömürüye karşı etik bir duruş olan veganizmi günümüzde pratiğe dökmek tamamen sağlıklı bir biçimde mümkün. Vegan beslenme, sağlıklı. Veganizm, her yaştan ve hayatın her dönemindeki bireye uygun.

Fakat, evet, veganizmin sağlık açısından birçok avantajı olduğu da birçok bilimsel çalışma ve uzman kurum tarafından dile getiriliyor. Buna, dünyanın en büyük beslenme profesyonelleri birliği olan Beslenme ve Diyetetik Akademisi dahil. Aralarında Birleşmiş Milletler* ve Dünya Sağlık Örgütü* gibi çeşitli topluluklar olan önde gelen kurumlar da, hayvansal ürünler tüketmenin risklerine dikkat çekiyor ve bitkisel besinlerle beslenmeyi öneren tavsiyelerde bulunuyor.

Yine de veganizmin asıl amacının daha sağlıklı olmak olmaması nedeniyle, vegan beslenmenin “daha sağlıklı” olup olmadığı tartışması, veganizm felsefesi açısından bir kriter teşkil etmiyor. Bu yüzden bu yazıda, vegan beslenmenin daha sağlıklı olup olmadığına dair bilgiler yerine, sağlıklı bir biçimde vegan yaşamanın mümkün olduğunu net bir şekilde belirten kurumlarına dair görüşlerini bulabilirsiniz.

· Ama bir alıntıda vegan değil, vejetaryen beslenmeden bahsediliyor?

Aşağıdaki alıntılarda bazı cümlelerde ‘vejetaryen’ beslenmeye dair cümlelere rastlayabilirsiniz. İlgili bazı kurumlar, çalışma ve beyanlarında vegan beslenmeyi, ‘vejetaryen beslenmeler’ grubu altına dahil ederek değerlendirmelerini sunuyor.

Bu nedenle yer verilen alıntılarda eğer ‘vegan beslenme’ grubuna aynı cümle içerisinde yer verilmediyse, orijinallerine sadık kalmak amacıyla ‘vejetaryen’ sözcüğünü kullanıldı. Fakat yer verilen tüm alıntıların orijinal bütününde, ‘vejetaryen beslenmeler’ grubunda veganizmin de dahil edildiği açık bir şekilde belirtiliyor. Kısacası bütün bu görüşler, vegan beslenmeye dair.

· Diyetisyenler, bu konuda uzman görüşe sahip mi?

Yer verilen kaynaklarda diyetisyen birlikleri haricinde, çeşitli ülkelerin bakanlık seviyesindeki tavsiyeleri de yer alıyor. Fakat, evet, diyetisyenler, beslenme konusunda (tek) uzman seviyedeki profesyoneller. Diyetisyenler beslenme ve besin problemlerini değerlendirme, teşhis ve tedavi etmeye dair bireysel ve genel toplum seviyesindeki tek nitelikli sağlık uzmanlarıdır; yemek, sağlık ve hastalıklara dair en güncel toplum sağlığı ve bilimsel araştırmaları kullanarak, uygun yaşam tarzı ve beslenme tercihini topluma pratik bir rehber biçiminde sunar; etik kodlar çerçevesinde regüle edilerek ve yönetilerek en yüksek standartlarda çalışmaları sağlanır (BDA).

Amerikan Beslenme ve Diyetetik Akademisi – 2016

Uygun şekilde planlanmış bir vegan beslenme sağlıklıdır, besinler açısından yeterlidir; ve belirli hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde sağlık açısından faydalar sağlayabilir; hamilelik, emzirme, bebeklik, çocukluk, ergenlik dönemi ve sporcular dahil, yaşam döngüsünün her aşamasındaki bireyler için uygundur.

Veganlar, iskemik kalp hastalığı, tip-2 diyabet, hipertansiyon, bazı kanser çeşitleri ve obezite dahil, belirli hastalıklar açısından daha düşük risk altındadır (Academy of Nutrition and Dietetics ¹)

Britanya Ulusal Sağlık Hizmetleri – 2015

İyi planlamayla ve sağlıklı, dengeli bir vegan beslenmenin ne olduğunu anlayarak vücudunuzun ihtiyacı olan tüm besinleri alabilirsiniz.

Hamilelik ve emzirme sırasında, vegan beslenen kadınların çocuklarının sağlıklı gelişimi için yeterli vitamin ve minerali aldığından emin olması gerekir. Bebek veya çocuğunu vegan beslenme ile yetiştirenler, çocuklarının geniş bir çeşitlilikte gıdalar ile sağlıklı gelişim için ihtiyaçları olan enerji ve vitamini aldıklarından emin olmaları gerekir (NHS – National Health Service ²)

ABD Tarım Bakanlığı – 2018

Vejetaryen beslenme biçimleri tüm besinsel tavsiyeleri karşılayabilir. Anahtar nokta çeşitliliği olan gıdalar tüketmek ve kalori ihtiyacınızı karşılayabilecek doğru miktarda gıdalar tüketmektir (ChooseMyPlate.Gov – United States Department of Agriculture ³)

Birleşik Krallık Diyetisyenler Derneği – 2017

BDA, iyi planlanmış bir vegan beslenmenin her yaştan insan için sağlıklı yaşamı destekleyebileceğini onaylar. Besin alımı iyi planlandığında, dengeli bir vegan beslenme çocuklar ile hamilelik ve emzirme dönemi dahil yetişkinler tarafından yararlanılabilir. (The British Dietetic Association ⁴)

İyi planlanmış vejetaryen beslenmeler hayatın her dönemi için uygundur ve birçok avantaja sahiptir ⁵

İngiliz Beslenme Vakfı – 2017

Uygun planlanmış vejetaryen beslenme biçimleri, yaşam döngüsünün tüm yaşam aşamalarında yeterlidir ve ihtiyacımız olan besinleri sağlayabilir (British Nutrition Foundation ⁶)

Avustralya Hükümeti Ulusal Sağlık ve Medikal Araştırmalar Konseyi – 2013

Uygun planlanmış vegan bir beslenme sağlıklıdır ve besinler açısından yeterlidir. İyi planlanmış vejetaryen beslenme biçimleri, yaşam döngüsünün tüm dönemlerindeki bireyler için uygundur. Vegan beslenenler, enerji ihtiyaçlarını karşıladıkça ve gün boyunca yeterli çeşitlilikte bitkisel gıdalar tükettikçe, besin ihtiyaçlarını karşılayabilirler (National Health and Medical Research Council ⁷)

Avustralya Diyetisyenler Derneği – 2018

Vegan beslenme, vejetaryen beslenme biçimlerinin yalnızca bitkisel gıdaların yenildiği bir çeşididir. Planlama ile, vegan beslenenler tüm besin maddelerini kapsayacak şekilde beslenebilir (Dietitians Association of Australia ⁸)

Kanada Pediatri Topluluğu – 2016

İyi planlanmış vegan beslenmeler, spesifik besin bileşenlerine dikkat edilerek, fetal, bebek, çocuk ve ergen büyümesinin tüm aşamalarında sağlıklı bir alternatif yaşam tarzı sağlayabilir (Canadian Pediatric Society ⁹)

Kanada Diyetisyenleri – 2014

Sağlıklı bir vegan beslenme, hamilelik, emzirme ve yaşlılık dahil hayatın her döneminde besinsel ihtiyaçlarınızı karşılayabilir. Sağlıklı bir vegan beslenme, obezite, kalp hastalığı, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol, tip-2 diyabet ve belirli kanser tiplerinde daha düşük oranlar da dahil olmak üzere sağlık açısından birçok avantaja sahiptir (Dietitians of Canada – Les diététistes du Canada ¹⁰)

Mayo Clinic – 2016

Küçük bir planlama ile vejetaryen bir beslenme biçimi, çocuklar, ergenler, hamile veya emziren kadınlar dahil, her yaştan insanın ihtiyaçlarını karşılayabilir. Anahtar nokta besinsel ihtiyaçlarınızın farkında olarak, buna uygun bir beslenme planlamak ¹¹

Amerikan Diyetetik Derneği – 2009

Uygun planlanmış vejetaryen beslenme biçimleri (total vejetaryen ve veganlık dahil) sağlıklı ve besinler açısından yeterlidir ve belirli hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde sağlık açısından faydalar sağlayabilir. Doğru planlanmış vejetaryen beslenme biçimleri hayatın her dönemindeki birey için ve sporcular için uygundur; hamilelik, emzirme, bebeklik, çocukluk, ergenlik dönemi dahil (American Dietetic Association – Beslenme ve Diyetetik Akademisi’nin eski adı ¹²)

Referanslar ve Sayfa Notları

¹ Melina, V., Craig, W., & Levin, S. (2016). Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: vegetarian diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116(12), 1970-1980. (link)
² National Health Service, NHS Choices. “The vegan diet – Live Well” (2015, 15 Ekim). Erişim 19 Nisan, 2018 (link)
³ United States Department of Agriculture, Choose My Plate. “Tips for Vegetarians” (2018, 7 Mart). Erişim 19 Nisan 2018 (link)
⁴ British Dietetic Association. “[BDA] Confirms Well-Planned Vegan Diets Can Support Healthy Living in People of All Ages” (2017, 9 Ağustos). Erişim 19 Nisan, 2018 (link)
⁵ British Dietetic Association. “Food Fact Sheet: Vegetarian Diets” (2016, Mart). Erişim 19 Nisan, 2018 (link)
⁶ British Nutrition Foundation. “Healthy eating for vegans and vegetarians” (2017, 31 Mart). Erişim 19 Nisan, 2018 (link)
⁷ Australian Government National Health and Medical Research Council, Eat For Health. “Australian Dietary Guidelines” (2013, Şubat, sayfa 35). Erişim 19 Nisan, 2018 (link)
⁸ Dietitians Association of Australia. “Vegan diets: everything you need to know” (2018, Mart). Erişim 19 Nisan 2018 (link)
⁹ Canadian Pediatric Society. “Vegetarian diets in children and adolescents” (2016, 1 Şubat). Erişim 19 Nisan 2018 (link)
¹⁰ Dietitians of Canada. “Healthy Eating Guidelines for Vegans” (2014, 27 Kasım). Erişim 19 Nisan 2018 (link)
¹¹ Mayo Clinic. “Vegetarian diet: How to get the best nutrition” (2016, Mart 14). Erişim 19 Nisan 2018 (link)
¹² Craig, W. J., & Mangels, A. R. (2009). Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets. Journal of the American dietetic association, 109(7), 1266-1282. (link)
* Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (link)
* Dünya Sağlık Örgütü (link)

Derleme ve Tercüme: Emir Çelik
veganlik.org Son Güncelleme: 23 Kasım 2019

Referanslı bilgiler ile derlediğim veganlik.org sağlık kategorisi, yalnızca bilgilendirme amaçlı. Hukuki olarak tıbbi bir kişisel tavsiye, teşhis, tedavi niteliği taşımıyor. Alıntılar ve araştırma sonuçları için lütfen ilgili akademik kaynakları ziyaret edin.